Disclaimer: Deze Bijbelstudie is gemaakt door leden van onze gemeente maar kunnen interpretaties of meningen bevatten die niet per se door iedereen gedragen worden binnen onze Gemeente.

In de vorige studie zagen we hoe Jezus opgroeide in gehoorzaamheid aan God en in wijsheid. Nu maakt Lukas een grote sprong in de tijd. Ongeveer dertig jaar zijn voorbij, en opnieuw sprak God tot Israël. Dit keer niet vanuit de tempel maar de woestijn, door Johannes “de Doper”. Zijn oproep tot bekering markeert een keerpunt in de geschiedenis van Gods reddingsplan. De Messias staat op het punt zich te openbaren en daarmee komen de langverwachte vervullingen van Gods beloften aan Israël nabij. Maar eerst moeten hun harten worden teruggebracht tot God.

Download deze studie (PDF):

1) Lukas 3:1-6: De roeping van Johannes

Opnieuw verbindt Lukas gebeurtenissen uit zijn evangelie aan specifieke historische personen en tijd in de geschiedenis. Zijn verslag gaat verder omstreeks 28 n.Chr. Toen keizer Tiberias over het Romeinse Rijk regeerde en Pontius Pilatus Romeinse stadhouder (prefect) was over de provincie Judea (het zuidelijk deel van Israël, inclusief Jeruzalem en Bethlehem). Een zoon van Herodes “de Grote” (uit Luk. 1), Herodes “Antipas”, was onderkoning over Galilea, in het noorden van Israël, waar Nazareth, Kafarnaüm en het meer van Galilea liggen. Kajafas was op dat moment “officieel” de hogepriester, omdat de Romeinen de hogepriester Annas jaren eerder uit zijn ambt hadden gezet, maar het volk beschouwde Annas nog steeds als geestelijk leider.

🕮 Lees Lukas 3:1-6

Bespreek samen één of meerdere vragen, hoe spreekt deze tekst tot jou?

🖎 INTERPRETATIE: WAT ZEGT DEZE TEKST NOU EIGENLIJK?👍︎ TOEPASSING: HOE PAS IK DIT TOE IN MIJN LEVEN?
Wat bedoelt de Bijbel ermee dat Johannes “de weg gereed maakt en vlak en recht maakt”, en hoe doet hij dat?Wat zou er in jouw hart of gewoonten “rechtgemaakt” kunnen worden als Jezus volgende week zou komen?
👓︎ DIEPGANG: WELKE INZICHTEN ZITTEN ER IN DEZE TEKST?☺ REFLECTIE: HOE GA IK HIERMEE OM?
De woorden bekering, doop, weg/reis en woestijn komen vaker terug in de Bijbel. Wat voor terugkerend patroon of thema zie je daarin?Hoe kijk jij naar het idee van bekering, is dat voor jou iets eenmaligs, of een voortdurende houding?
Toelichting

Interpretatie

Hoewel Israël haar reis door de woestijn al gemaakt heeft, en inmiddels al lang in het beloofde land is, start Johannes een nieuwe reis vanuit de woestijn. Dit keer was de tocht niet door Egypte, een heidens land waar het volk tot slaaf gemaakt is, maar door Israël zelf, waar het volk onder slavernij van valse religie en zonde leeft. Zoals de bevrijding door het water van de Rode Zee kwam, zo ook komt de bevrijding van de zonden door de doop die Johannes predikt. Niet de daad van de onderdompeling in water, maar wat dat symboliseert: een bekering van een zondig leven, en dat leidt tot een vergeving van zonden.

In de vervulling van de profetie uit Jesaja 40 zitten vele lagen. Ten eerste kan het slaan op Israël als natie en als volk. De religieuze autoriteiten hebben een ongelijke machtsverhouding in stand gebracht tussen bijvoorbeeld de rijke wetgeleerden die hoog aanzien hadden en de arme, simpele arbeiders op wie werd neergekeken. Ook hebben zij de “wegen die naar God leiden” misvormd, door de genade van God te vervangen door een religie die is gebaseerd op regels en werken. Ten tweede kan de profetie van Jesaja ook slaan op ieder individu. Zo moet het trotse hart nederig gemaakt worden en het terneergeslagen hart bemoedigt. En moeten wij de juiste weg leren: Jezus is de Weg, Hij zal ons naar ons eindbestemming leiden, door de woestijn, naar ons beloofde land. Niet op basis van onze werken, maar door genade alleen door geloof alleen.

Diepgang

De Bijbel laat vaak zien dat God mensen eerst in de woestijn brengt om hen voor te bereiden op een volgende fase in Zijn plan. De woestijn is de reis waar de bekering van gelovigen en de afval van ongelovigen plaatsvindt, waar God zijn volk vormt en voorbereid voor iets nieuws.

  • Abraham wordt geroepen zijn land te verlaten en leert onderweg te vertrouwen op Gods belofte (Gen. 12:1-4).
  • Mozes en Israël worden door de zee geleid en in de woestijn voorbereid op het leven met God (Deut. 8:2-3).
  • Hosea profeteert dat Israël naar de woestijn zal worden gelokt om daar tot het hart gesproken te worden (Hos. 2:14-23).
  • Johannes leeft in de woestijn tot het moment dat God hem roept om Israël klaar te maken voor de komst van Jezus (Luk. 3:2).
  • Jezus Zelf wordt na Zijn doop door de Geest naar de woestijn geleid, niet als straf, maar als voorbereiding op Zijn bediening (Luk. 4:1-13).
  • De gemeente en Israël worden nu en later in deze barre wereld beproefd en gelouterd als voorbereiding op Christus’ wederkomst (1 Petr. 1:6-7, Op. 12:6).

2) Lukas 3:7-14: Vruchten van bekering

In de tijd van Johannes en Jezus was de waterdoop waarschijnlijk gebruikt voor proselieten (heidenen die het Jodendom wilden toetreden). De doop was een ceremoniële daad die symbool stond voor het beginnen van een nieuw leven als Jood. Vermoedelijk was dit ritueel gebaseerd op de reinigingsrituelen met water uit het Oude Testament (Mikva’ot). Johannes de doper riep echter álle Israëlieten op om zich te laten dopen, en niet alleen proselieten. Hiermee bestempelde hij eigenlijk álle Israëlieten als ‘onrein’. Nog niet iedereen begreep wat Johannes aan het doen was maar men beschouwde hem wel als profeet, of zelfs Messias. Onder de menigte die zich liet dopen waren er nu ook Farizeeën en Sadduceeën gekomen, maar volgens Johannes met valse motieven.

🕮 Lees Mattheüs 3:7 en Lukas 3:7-14

Bespreek samen één of meerdere vragen, hoe spreekt deze tekst tot jou?

🖎 INTERPRETATIE: WAT ZEGT DEZE TEKST NOU EIGENLIJK?👍︎ TOEPASSING: HOE PAS IK DIT TOE IN MIJN LEVEN?
Hoe kunnen mensen volgens Johannes ontkomen aan het oordeel wat God op een dag over alle mensen zal brengen?Jezus is de enige bron die ware vruchten mogelijk maakt. Waar in jouw leven zou je Hem meer de ruimte willen geven om vrucht te dragen?
👓︎ DIEPGANG: WELKE INZICHTEN ZITTEN ER IN DEZE TEKST?☺ REFLECTIE: HOE GA IK HIERMEE OM?
Johannes zegt dat “de bijl al aan de wortel van de boom ligt bij bomen die geen vrucht dragen”, in welke gelijkenissen van Jezus hoor je dezelfde waarschuwing terug? Voor wie zijn die waarschuwingen?De Farizeeën en Sadduceeën dachten dat ze gered waren omdat ze afstamden van Abraham. Ben jij wel eens onzeker over je redding (geweest)? Hoe kunnen wij de zekerheid van de redding krijgen?
Toelichting

Interpretatie

Johannes was nogal scherp in zijn reactie naar de Farizeeën en Sadduceeën door hen “adderengebroed” te noemen toen zij bij hem kwamen om gedoopt te worden. Ook Jezus noemde hen later zo (Matt. 23:33). Adderen in Israël waren giftige slangen die hun prooi verlammen en doden. Zowel Johannes als Jezus oordeelden over hun intenties: zij waren niet op zoek naar bekering maar naar zelfverheerlijking, en leidden met hun religie en gedrag ook anderen naar de ondergang.

Johannes riep op tot een oprechte bekering die zich niet beroept op een afkomst van Abraham. Een oprechte bekering komt voort uit een nederig hart wat zoekt naar vergeving van zonden. Deze bekering wordt zichtbaar in uiterlijke daden (vruchten) zoals delen wat je hebt, eerlijkheid met geld en naar anderen. Iedereen die zich niet op een oprechte manier heeft bekeerd, is niet gered en zal worden veroordeeld (de boom die wordt omgehakt).

Diepgang

Johannes gebruikt het beeld van een boom die geen vrucht draagt en omgehakt wordt. Dat is geen dreigement om angst aan te jagen, maar een oproep tot bekering vóór het te laat is. Hetzelfde thema – vrucht dragen als bewijs van echt geloof – loopt als een draad door Jezus’ gelijkenissen. De waarschuwing gold toen voor Israël, voor de religieuze leiders, maar ook voor ieder mens vandaag.

Bijbelse parallellen:

  • Mattheüs 7:16–20 – De boom en zijn vruchten. “Aan hun vruchten zult u hen herkennen.” Jezus waarschuwt voor valse profeten en schijnvroomheid. Niet de woorden of het uiterlijk tellen, maar het leven dat eruit voortkomt. De toets van echt geloof is vrucht, niet vorm.
  • Lukas 13:6–9 – De onvruchtbare vijgenboom: De eigenaar zoekt vrucht, maar vindt niets. De boom krijgt nog één kans. Dit laat Gods geduld zien, maar ook dat Zijn geduld niet eindeloos is. De tijd van genade is er om tot bekering te komen.
  • Johannes 15:1–8 – De wijnstok en de ranken: Jezus noemt Zichzelf de ware wijnstok. Alleen wie in Hem blijft, draagt vrucht. Hier zien we dat vrucht niet voortkomt uit inspanning, maar uit verbondenheid met Christus.
  • Lukas 8:4–15 – De zaaier en de soorten grond: Slechts het zaad dat in goede aarde valt, brengt vrucht voort. De vrucht hangt af van de gesteldheid van het hart: wie het Woord hoort, vasthoudt en volhardt, draagt dertig-, zestig- of honderdvoudig vrucht. Deze gelijkenis verklaart waarom Johannes de mensen oproept hun harten te “egaliseren”: om goede grond te worden voor Gods Woord.

3) Lukas 3:15-18: De doop van Johannes vs. De doop van Jezus

Johannes heeft grote indruk gemaakt in Israël. Mensen uit alle lagen van het volk komen naar hem toe en vragen hem wat ze moeten doen om op goede voet met God te komen. Johannes’ oproep tot bekering wekt hoop, verwachting én nieuwsgierigheid. In een tijd waarin al eeuwen geen profeet meer gesproken heeft, en het volk wordt onderdrukt door de Romeinen, beginnen sommigen zich af te vragen: zou Johannes de Messias kunnen zijn?

🕮 Lees Lukas 3:15-18, Handelingen 19:3-5, 1 Petrus 3:21 en Titus 3:4-5

Bespreek samen één of meerdere vragen, hoe spreekt deze tekst tot jou?

🖎 INTERPRETATIE: WAT ZEGT DEZE TEKST NOU EIGENLIJK?👍︎ TOEPASSING: HOE PAS IK DIT TOE IN MIJN LEVEN?
Johannes doopte met water tot bekering, maar Jezus doopt met de Heilige Geest. Wat is het verband en het verschil tussen die twee, en waarom blijven wij vandaag nog met water dopen?Johannes noemt zichzelf niet waard om zelfs maar Jezus’ sandalen los te maken. Wat betekent het praktisch om Jezus te erkennen als meerdere in je keuzes, houding of omgang met anderen?
👓︎ DIEPGANG: WELKE INZICHTEN ZITTEN ER IN DEZE TEKST?☺ REFLECTIE: HOE GA IK HIERMEE OM?
Johannes zegt dat Jezus zal dopen met de Heilige Geest en met vuur. Hoe kunnen we die twee interpreteren: persoonlijk, voor Israël toen, én in wat nog komen zal?Heb jij wel eens een periode gehad waarbij God jou ‘door het vuur gelouterd heeft’?
Toelichting

Interpretatie

Jezus noemde Johannes “de grootste profeet” (Luk. 7:28). Dat hebben veel mensen in die tijd ook echt zo ervaren. Johannes was al vanaf zijn geboorte voorbestemd tot profeet, en leefde dit ook na op een manier die nog nederiger was dan de profeten voor – én na hem. Velen lieten zich door hem onderwijzen en dopen en sommigen dachten zelfs dat hij de Messias zou kunnen zijn. Maar in tegenstelling tot de Farizeeën en Sadduceeën, liet Johannes zichzelf niet verheerlijken. In nederigheid zei hij niets is in vergelijking met de Messias.

Johannes kwam dopen met water, als een uiterlijk teken van bekering, maar Jezus doopt met de Heilige Geest, wat tot een échte levensverandering (bekering) leidt: de wedergeboorte. Iedereen die niet tot deze ware bekering zullen komen, met de wedergeboorte, zullen uiteindelijk het oordeel ontvangen door Jezus zelf. De doop door vuur is hier niet een charismatisch wonderteken, het is de loutering van alles wat niet rein is, en het uiteindelijke oordeel over de wereld en over iedereen die geen geloof heeft. Dit maakt Johannes ook al duidelijk in vers 17: “het kaf door onuitblusbaar vuur verbranden”.

Diepgang

Johannes’ woorden hebben meerdere lagen van betekenis:

  1. Persoonlijk
    Voor de gelovige vandaag is de “doop met de Heilige Geest” het begin van een vernieuwd leven. De Geest woont in ons, vernieuwt ons denken en vormt ons naar Christus (Tit. 3:5, Joh. 3:5, Rom. 8:9–11). Het “vuur” verwijst hier naar Gods zuiverende werk: Hij brandt weg wat niet bij Hem hoort (Mal. 3:2–3, 1 Petr. 1:7).
  2. Israël toen
    Johannes sprak tegen een volk dat uiterlijk vroom was, maar innerlijk verhard. Het “vuur” duidt ook op oordeel: God zou Israël door beproeving en scheiding heen zuiveren (Luk. 3:17, Matt. 3:12, Mal. 4:1). De Messias zou het ware koren bewaren en het kaf wegblazen.
  3. Wat nog komen zal
    Uiteindelijk wijst dit vooruit naar het eschatologische vuur: het oordeel bij Jezus’ wederkomst (2 Petr. 3:7, Openb. 20:11–15). Dan zal alles gezuiverd worden wat nog onrein is, en zal Gods nieuwe schepping openbaar worden (Openb. 21:1–5).

4) Lukas 3:19-20: Johannes gevangengenomen

De woorden van Johannes hadden groot gezag onder het volk, maar brachten ook spanningen met zich mee. Herodes Antipas, de onderkoning (viervorst) over Galilea, had de vrouw van zijn broer Filippus tot vrouw genomen, wat volgens de Joodse wet verboden was (Lev. 18:16). Johannes, die voor niemand terugdeinsde, sprak hem daarop aan. In een tijd waarin de meeste leiders zwegen uit angst of eigenbelang, durfde Johannes de waarheid te blijven verkondigen, met alle gevolgen van dien.

🕮 Lees Lukas 3:19-20 en Mark. 6:18

Bespreek samen één of meerdere vragen, hoe spreekt deze tekst tot jou?

🖎 INTERPRETATIE: WAT ZEGT DEZE TEKST NOU EIGENLIJK?👍︎ TOEPASSING: HOE PAS IK DIT TOE IN MIJN LEVEN?
Als Johannes “de grootste profeet” wordt genoemd, wat kunnen we dan van hem leren wat het betekent om een profeet te zijn?Wat kunnen wij leren van Johannes’ houding als het spreken van waarheid of vasthouden aan geloof ons iets kost?
👓︎ DIEPGANG: WELKE INZICHTEN ZITTEN ER IN DEZE TEKST?☺ REFLECTIE: HOE GA IK HIERMEE OM?
Kun jij Bijbelse voorbeelden bedenken waarbij mensen gevangen werden genomen omwille van hun geloof? Hoe liep dat af?Johannes verloor zijn vrijheid, maar bleef innerlijk vrij. Waar vraagt God vandaag misschien van jou om moedig te zijn en niet te zwijgen, ook al kost dat iets?
Toelichting

Interpretatie

Jezus noemt Johannes “de grootste onder hen die geboren zijn” (Luk. 7:28). Niet omdat hij “wonderen” deed, maar omdat hij als geen ander sprak namens God. Johannes stond in de lijn van de oudtestamentische profeten, maar was ook hun vervulling: dé stem die de weg bereidde voor de Messias (Jes. 40:3), iets wat de andere profeten ook gedaan hadden maar niet in dezelfde mate en niet zo letterlijk.

  1. Een profeet spreekt Gods waarheid, niet zijn eigen mening
    Johannes sprak met gezag, niet omdat hij macht had, maar omdat hij de woorden van God sprak (Luk. 3:2). Hij liet zich niet leiden door wat mensen wilden horen, maar door wat God wilde zeggen. Zijn boodschap was confronterend: bekering vóór vergeving.
  2. Een profeet leeft eenvoudig en zuiver
    Zijn kameelhaar en sprinkhanen (Matt. 3:4) waren geen uiterlijk vertoon, maar een teken van toewijding. Profeten verkondigen niet alleen de waarheid, ze leven het na. Zijn leven versterkte zijn boodschap: nederig, onomkoopbaar, gericht op God.
  3. Een profeet is bereid de prijs te betalen
    Johannes’ trouw kostte hem zijn vrijheid (Luk. 3:19–20) en uiteindelijk zijn leven (Matt. 14:3–12). Echte profetie vraagt geen comfort en applaus, maar trouw ten koste van comfort.
  4. Een profeet wijst altijd weg van zichzelf, naar Christus
    Toen mensen zich begonnen af te vragen of hij de Messias was, zei Johannes: “Hij moet groeien, ik moet minder worden” (Joh. 3:30). Dat is het hart van elke profeet: niet zichzelf groot maken, maar Christus zichtbaar maken.

Diepgang

  • Jozef werd in de gevangenis geworpen omdat hij weigerde te zondigen met de vrouw van Potifar (Gen. 39:20). Daar maakte God hem tot redder van zijn volk (Gen. 41:41).
  • Jeremia werd opgesloten omdat hij Gods oordeel verkondigde over Juda (Jer. 37:15–21). Ondanks zijn lijden bleef hij spreken: “Zijn woord is als een vuur in mijn hart” (Jer. 20:9).
  • Daniël en zijn vrienden werden bedreigd en opgesloten omdat ze weigerden te buigen voor menselijke afgoden (Dan. 3–6). Hun trouw werd bekroond met bevrijding en eer.
  • Paulus en Silas zaten gevangen, maar zongen lofliederen en God opende de deur (Hand. 16:25–26).
  • Johannes op Patmos werd verbannen omwille van het getuigenis van Jezus (Openb. 1:9) en juist daar ontving hij de Openbaring.

5) Lukas 3:21-38: Jezus gedoopt

Na de gevangenneming van Johannes richt Lukas onze aandacht opnieuw op Jezus. Hij had eerder al de afkomst van Jezus via Jozef genoemd, niet omdat Jozef zijn biologische vader was, maar omdat Lukas Jezus’ wettige en menselijke afstamming wil laten zien: Hij behoort werkelijk tot Israël, tot David, en uiteindelijk tot Adam (tot de mensheid zelf). De doop van Jezus markeert het begin van Zijn bediening; de geslachtslijn laat zien waar Hij vandaan komt en voor wie Hij komt.

🕮 Lees Lukas 3:21-38

Bespreek samen één of meerdere vragen, hoe spreekt deze tekst tot jou?

🖎 INTERPRETATIE: WAT ZEGT DEZE TEKST NOU EIGENLIJK?👍︎ TOEPASSING: HOE PAS IK DIT TOE IN MIJN LEVEN?
Jezus is al mens gehoorzaam aan de oproep om gedoopt te worden. Wat zegt de Stem uit de hemel over wie Hij is? (Tip: Jes. 42:1)Wat betekent het voor jou dat God, net als bij Jezus, Zijn liefde uitspreekt vóórdat je iets hebt gedaan?
👓︎ DIEPGANG: WELKE INZICHTEN ZITTEN ER IN DEZE TEKST?☺ REFLECTIE: HOE GA IK HIERMEE OM?
Door de Bijbel heen gebruikt God water als grens tussen oud en nieuw: bij de schepping, de zondvloed, bij de doortocht door de Rode Zee en bij de Jordaan. Hoe kun je Jezus’ doop zien als de vervulling van dat patroon?Wanneer heb jij ervaren dat God tot jou sprak of bevestigde wie jij bent in Hem?
Toelichting

Interpretatie

Jezus laat Zich dopen, niet om zonde te belijden, maar om zich volledig te vereenzelvigen met zondige mensen. Hij gehoorzaamt aan Gods roep, zoals een ware knecht van de HEER. De stem uit de hemel bevestigt dat: “Jij bent Mijn geliefde Zoon, in Jou vind Ik vreugde.” Deze woorden verwijzen rechtstreeks naar Jesaja 42:1 – “Zie, Mijn Knecht, die Ik ondersteun, Mijn Uitverkorene, in wie Mijn ziel een welbehagen heeft; Ik heb Mijn Geest op Hem gelegd.”

De Vader verklaart dus wie Jezus werkelijk is: de Zoon van God én de lijdende Knecht, gezalfd met de Geest om Gods reddingsplan te volbrengen. Zijn identiteit en zending worden hier samengevoegd: geliefd door de Vader, gezonden om de wereld te verzoenen.

Diepgang

Door de hele Bijbel heen markeert water het moment waarop God iets ouds afsluit en iets nieuws begint:

  • Bij de schepping scheidde Hij water en land (Gen. 1:2–10), orde uit chaos;
  • Bij de zondvloed waste Hij de aarde schoon en liet Noach opnieuw beginnen, de ‘duif’ bevestigde de nieuwe schepping (Gen. 8:1);
  • Bij de Rode Zee bevrijdde Hij Israël uit slavernij, de woestijn in, net als Jezus nu 40 dagen de woestijn in gaat (Ex. 14:22);
  • Bij de Jordaan leidde Hij Zijn volk het beloofde land binnen (Joz. 3:17).

In Jezus’ doop komt dat hele patroon samen: het oude wordt begraven, en een nieuwe schepping begint. Hij daalt af in het water als vertegenwoordiger van de oude mensheid, en staat op als begin van een vernieuwde mensheid (vgl. Rom. 6:3–4). De Geest die neerdaalt is het teken dat Gods herschepping nu werkelijk is begonnen. Jezus’ doop is niet slechts symbool, het is het moment waarop Gods nieuwe begin voor de mensheid zichtbaar wordt.

Samenvatting

Lukas 3 vormt het keerpunt tussen verwachting en vervulling. Na eeuwen van stilte spreekt God opnieuw tot Israël. Niet in de tempel, maar in de woestijn, door Johannes. Zijn oproep tot bekering bereidt de harten van het volk voor op de komst van de Messias. Bekering is geen uiterlijk ritueel, maar een verandering van hart die vrucht draagt in het dagelijks leven.

Johannes wijst niet naar zichzelf maar naar Jezus: Hij zal dopen met de Heilige Geest en met vuur. In Hem begint Gods herschepping, de oude wereld van zonde en uiterlijke religie maakt plaats voor nieuw, oprecht leven door de Geest.

Wanneer Jezus zich laat dopen, wordt zichtbaar wie Hij is: de Zoon van God, geliefd door de Vader en gezalfd met de Geest. Met Hem begint het nieuwe volk van God, een nieuwe schepping, en de vervulling van al Gods beloften.